Hoofdpijn behoort wereldwijd tot de meest voorkomende klachten. Twee vormen komen bijzonder vaak voor: spanningshoofdpijn en migraine. Migraine is een terugkerende, meestal eenzijdige en kloppende hoofdpijn, die vaak gepaard gaat met misselijkheid en gevoeligheid voor licht en geluid. Spanningshoofdpijn daarentegen uit zich eerder als een drukkende, tweezijdige pijn zonder bijkomende symptomen. Beide aandoeningen worden vaak behandeld met medicijnen voor acute verlichting. Maar wat gebeurt er als deze medicijnen zelf de oorzaak worden van chronische hoofdpijn? Dat is precies wat er gebeurt bij zogenoemde medicatieovergebruikshoofdpijn.
In het Engels “medication-overuse headache”, ofwel MOH.
In het Engels “medication-overuse headache”, ofwel MOH. In het Engels “medication-overuse headache”, ofwel MOH.
Medicatieovergebruikshoofdpijn is een secundaire hoofdpijnaandoening die ontstaat als gevolg van overmatig gebruik van medicijnen voor de behandeling van acute pijn bij reeds bestaande migraine of spanningshoofdpijn. Volgens huidige schattingen treft MOH ongeveer één procent van de algemene bevolking in Duitsland. Mensen met chronische hoofdpijn worden bijzonder vaak getroffen. De Internationale Hoofdpijnclassificatie definieert chronische hoofdpijn als hoofdpijn die minstens 15 dagen per maand voorkomt en minstens drie maanden aanhoudt. Er is echter sprake van MOH wanneer naast de criteria voor chronische hoofdpijn ook sprake is van regelmatig overmatig gebruik van symptomatische hoofdpijnmedicatie. Doorslaggevend is dus het overmatig gebruik van bepaalde medicijnen voor acute behandeling. Daartoe behoren vooral triptanen, die specifiek worden gebruikt bij migraine, ergotaminepreparaten, die minder vaak worden gebruikt, combinatiepreparaten met cafeïne en klassieke pijnstillers zoals acetylsalicylzuur (aspirine), ibuprofen of paracetamol. Bij triptanen, ergotamine en combinatiepreparaten is een inname van ongeveer tien dagen per maand al voldoende om MOH te veroorzaken. Bij niet-opioïde pijnstillers zoals ibuprofen of paracetamol ligt de drempel bij ongeveer 15 dagen.
Waarom medicatieovergebruikshoofdpijn ontstaat, is nog niet geheel duidelijk. Er wordt verondersteld dat herhaaldelijk medicijngebruik leidt tot veranderingen in het pijnverwerkingssysteem van de hersenen. Daardoor neemt de effectiviteit van de middelen af, terwijl de pijngevoeligheid toeneemt. Getroffen personen nemen de medicijnen dan nog vaker in, wat de vicieuze cirkel verder versterkt.
Vooral vrouwen, mensen met reeds bestaande migraine en mensen met psychische comorbiditeit zoals depressies of angststoornissen lopen risico. Ook sociale factoren zoals een laag opleidingsniveau of beperkte gezondheidszorg kunnen het risico verhogen. De diagnose wordt vaak laat gesteld, omdat veel patiënten het verband tussen het gebruik van medicijnen en de toename van hoofdpijn niet zien.
De belangrijkste maatregel bij MOH is het verminderen of volledig stoppen met het gebruik van acute medicatie tegen hoofdpijn. Tegelijkertijd speelt voorlichting aan de betrokken personen een centrale rol. Het is belangrijk om hen bewust te maken van het verband tussen regelmatig medicijngebruik en toenemende frequentie van hoofdpijn. Studies tonen aan dat het volledig staken van acute medicatie vaak leidt tot een afname van de frequentie van hoofdpijn. Ook een begeleidende profylaxe om het aantal dagen met hoofdpijn te verminderen, kan zinvol zijn.
Om MOH te voorkomen, wordt aanbevolen om de dagen met hoofdpijn en het medicatiegebruik consequent te documenteren. Een hoofdpijndagboek of digitale hulpmiddelen kunnen u helpen om patronen tijdig te herkennen. Digitale toepassingen zoals de mediteo-app helpen u om uw klachten systematisch te documenteren, het overzicht te behouden van de ingenomen medicijnen en samen met uw arts een zinvolle behandeling samen te stellen.
Bronnen
- Efficacy of Atogepant in Chronic Migraine With and Without Acute Medication Overuse in the Randomized, Double-Blind, Phase 3 PROGRESS Trial | Neurology
- WHO: Headache disorders – Key facts. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/headache-disorders
- Raffaelli B et al. (2022). Practical management of medication-overuse headache. J Headache Pain. https://thejournalofheadacheandpain.biomedcentral.com/articles/10.1186/s10194-024-01755-w
- Ashina S, Terwindt GM, Steiner T J, Lee M J, Porreca F, Tassorelli C, Schwedt T J, Jensen R H, Diener H‑C, Lipton R B. Medication overuse headache. Nature Reviews Disease Primers. 2022;9:5.
https://www.nature.com/articles/s41572-022-00415-0 - Wakerley BR et al. Medication‑Overuse Headache: Update on Management. Life. 2024;14(9):1146.
https://www.mdpi.com/2075-1729/14/9/1146 - Hird M, Sandoe C. Medication Overuse Headache: An Updated Review and Clinical Recommendations on Management. Current Neurology and Neuroscience Reports. 2023;23:389–398.
https://link.springer.com/article/10.1007/s11910-023-01278-y - Diener H‑C et al. Management of Medication Overuse (MO) and Medication Overuse Headache (MOH) — S1-Leitlinie der DMKG. Neurological Research and Practice. 2022;4:37.
https://ihs-headache.org/wp-content/uploads/2022/08/DMKG-MOH-English-2022.pdf
Terug naar de blog.