1. Adherentie: wat is dat?
2. Waarom is adherentie belangrijk en welke gevolgen heeft non-adherentie?
Adherentie vormt een belangrijk onderdeel van behandelingen, want alleen ingenomen medicijnen of uitgevoerde maatregelen kunnen effectief zijn. Medicijnen regelmatig en op tijd innemen kan een grote invloed hebben op de werking van medicijnen. Arts en patiënt hopen met de voorgeschreven medicijnen op een zeker effect, bijvoorbeeld een verlaging van de bloeddruk bij de behandeling van arteriële hypertensie (hoge bloeddruk). Dat effect kan uitblijven of slechts in geringe mate optreden als de medicijnen niet ingenomen worden zoals door de arts werd voorgeschreven. Als gevolg daarvan kan het zijn dat de arts de dosering van de medicijnen moet verhogen of nog een extra medicijn moet voorschrijven.
Veel patiënt hebben echter moeite met adherent (therapietrouw) te zijn. Volgens enkele studies ligt de adherentie bij de behandeling van chronische aandoeningen in industrielanden rond 50%. Dat betekent dat 50 % correct ingenomen wordt van medicijnen voorgeschreven voor chronische aandoeningen. Vooral bij chronische aandoeningen is het belangrijk dat de medicijnen regelmatig ingenomen worden, of dat de behandelingen regelmatig uitgevoerd worden. Vaak kunnen chronische aandoeningen niet volledig genezen worden, maar een consequente behandeling kan de ernst en de symptomen van een aandoening vaak verlichten. Tegelijkertijd kan een hoge adherentie acute complicaties, de frequentie van ziekenhuisopnamen, en de ontwikkeling van bijkomende aandoeningen verminderen. Dat kan bij het voorbeeld van de hoge bloeddruk goed geïllustreerd worden. De consequente inname van de voorgeschreven bloeddrukverlagende medicijnen en de naleving van de behandeldoelen die samen met de arts zijn bepaald, zijn belangrijk voor een goed gecontroleerde bloeddruk. Daardoor kunnen onder andere acute complicaties, zoals een plotselinge en duidelijke stijging van de bloeddruk, en de ontwikkeling van bijkomende aandoeningen zoals een hartaanval, hartfalen, een beroerte, of nierfalen verminderd worden.
3. Welke factoren kunnen de adherentie beïnvloeden?
Een gebrekkige of ontbrekende therapietrouw wordt ook wel non-adherentie genoemd. Er is meestal niet één reden, maar een combinatie van verschillende redenen waarom een patiënt niet adherent is. In de literatuur wordt met betrekking tot de adherentie over vijf dimensies gesproken die de adherentie beïnvloeden. Deze vijf dimensies zijn:
- patiëntgerelateerde factoren
- aandoeningsgerelateerde factoren
- behandelingsgerelateerde factoren
- sociale of economische factoren en
- factoren met betrekking tot medische zorg of het zorgstelsel
Met patiëntgerelateerde factoren wordt onder andere de angst van de patiënt bedoeld voor bijwerkingen, de vergeetachtigheid van de patiënt, de motivatie om medicijnen in te nemen of het medicatieschema te volgen, het vertrouwen in de behandeling en de werking ervan, en de kennis van de aandoening. Een patiënt die over zijn aandoening en de symptomen en gevolgen ervan geïnformeerd is, kan beter omgaan met de aandoening, de behandeling, en de complicaties die eventueel kunnen optreden. Niet enkel de patiënt heeft invloed op de adherentie.
Ook de arts of het zorgstelsel in het algemeen kunnen de adherentie van de patiënt beïnvloeden. Als een patiënt zich door zijn arts begrepen voelt en de arts vertrouwt, kan dat een positief effect hebben op de therapietrouw. Ook de tijd die een arts neemt om de patiënt in te lichten over zijn aandoening en het medicatieschema, kan de adherentie verhogen.
Een andere dimensie die de adherentie kan beïnvloeden, zijn behandelingsgerelateerde factoren. Daarmee wordt onder andere de complexiteit van het medicatieschema bedoeld, de duur van de behandeling en de frequentie van wijzigingen aan het medicatieschema. Vooral heel complexe medicatieschema’s met bijvoorbeeld verschillende doseringen en verschillende innametijden kunnen de adherentie negatief beïnvloeden. Meestal kunnen langdurige behandelingen, zoals voor chronische aandoeningen, en frequente medicijnenwijzigingen de adherentie negatief beïnvloeden.
De hiergenoemde factoren die de adherentie kunnen beïnvloeden, zijn slechts een paar voorbeelden om het concept uit te leggen. Er zijn nog veel andere factoren die een invloed kunnen hebben op de adherentie van een patiënt en die bij iedere patiënt individueel in verschillende mate tot uiting kunnen komen.
4. Een single pill-behandeling: wat wordt er bedoeld met een single pill-behandeling en bij welke aandoeningen kan ze worden ingezet?
5. Welke voordelen biedt een single pill-behandeling?
Het grootste voordeel van een single pill-behandeling is de vermindering van het aantal tabletten dat een patiënt dagelijks moet innemen. In Duitsland moeten heel veel mensen meerdere tabletten per dag innemen. Meer dan de helft van de Duitsers boven de 70 jaar neemt 3 of meer tabletten per dag in. Vanaf 75 is het aantal tabletten nog hoger. Een derde van de Duitsers in deze leeftijdsgroep neemt minstens 8 tabletten in. Veel studies hebben aangetoond dat patiënten vaak last ondervinden bij de inname van meerdere tabletten per dag, en dat ze graag het aantal omlaag zouden willen brengen.
De inname van zo’n hoog tablettenaantal leidt niet alleen tot last bij de patiënt, maar zorgt ook voor een lagere adherentie. Sommige studies hebben aangetoond dat de adherentie verlaagt naarmate het aantal in te nemen tabletten stijgt. Dat betekent dat bij elke extra tablet de therapietrouw van de patiënt kan dalen. Omgekeerd kan dan weer gesteld worden dat een verlaging van het aantal tabletten, de adherentie van de patiënt kan verhogen.
Vaak is een verlaging van het aantal tabletten vanuit een geneeskundig oogpunt echter niet mogelijk, omdat alle voorgeschreven medicijnen voor de behandeling van de aandoeningen van de patiënt belangrijk zijn en niet zomaar kunnen worden weggelaten. In sommige gevallen kunnen meerdere tabletten echter door een single pill worden vervangen. Uit een studie over hoge bloeddruk bijvoorbeeld bleek dat een vereenvoudiging van de tabletinname gepaard kan gaan met een eenvoudigere behandeling, een hogere adherentie, en een lager risico op bijkomende aandoeningen (bv. een beroerte, hartaanval, of hartstilstand).
6. Hoe weet ik of een single pill-behandeling geschikt is voor mij?
De volgende vragen kunnen helpen om te weten te komen of een single pill-behandeling voor u geschikt kan zijn:
- Hoeveel tabletten neem ik dagelijks in? Als u maar één tablet per dag inneemt, is een single pill-behandeling waarschijnlijk niet geschikt voor u. Als u meerdere tabletten per dag en op hetzelfde tijdstip inneemt, zou u voor een single pill-behandeling in aanmerking kunnen komen.
- Neem ik mijn tabletten betrouwbaar en op tijd in? Als u er moeite mee heeft om steeds alle innames te herinneren, of als u soms ook wel eens uw innames vergeet, zou u voor een single pill-behandeling in aanmerking kunnen komen.
- Ondervind ik last bij de inname van mijn tabletten? Als u merkt dat u last ondervindt bij de inname van uw tabletten, en ook moeite heeft om de tablet regelmatig en op tijd in te nemen, zou u voor een single pill-behandeling in aanmerking kunnen komen. Belangrijk hierbij is dat medicatie nooit mag worden aangepast zonder overleg met de behandelend arts. Spreek uw arts erover aan als u het gevoel heeft dat u een medicijn niet verdraagt of niet het gewenste effect ondervindt.
Momenteel zijn er nog niet voor alle aandoeningen en hun behandeling combinatietabletten mogelijk. Voor aandoeningen aan het hart en vaatstelsel zijn er in elk geval al veel single pills beschikbaar. En ook in andere gebieden van de geneeskunde worden single pills al ingezet. Als u meer informatie wilt over het concept single pill-therapie, kunt u uw arts daarover aanspreken. Uw arts kan u vertellen of een single pill-behandeling iets voor u zou kunnen zijn.
In het algemeen moet u zorgvuldig te werk gaan bij uw behandeling, en bij vragen en onduidelijkheden uw arts raadplegen.
7. Waar kan ik terecht als ik interesse heb ik in een single pill-behandeling?
Als u meer informatie wilt over een mogelijke single pill-behandeling, kunt u uw arts raadplegen. Vertel uw arts over uw huidige behandeling met medicatie en de last die u ondervindt bij de inname van de pillen. Vraag aan uw arts of het in uw individuele geval mogelijk is om twee of zelfs drie medicijnen door één combinatietablet (single pill) te vervangen. U kunt het gesprek voorbereiden door de vragen te noteren die u aan de arts wilt stellen. Als u er moeite mee hebt om gelijktijdig aandachtig naar uw arts te luisteren en de antwoorden te noteren, kan het handig zijn om een andere persoon (bijvoorbeeld uw partner) naar de doktersafspraak mee te nemen.
Belangrijk hierbij is dat uw medicatie nooit zonder overleg met uw behandelend arts mag worden aangepast. Spreek uw arts erover aan als u het gevoel hebt dat u een medicijn niet verdraagt of niet het gewenste effect ondervindt.
Als u advies wilt inwinnen over uw medicijnen in het algemeen, kunt u uw arts bij de volgende afspraak daarover aanspreken. Een andere mogelijkheid is een medicatieafspraak in uw apotheek. Vraag na bij uw apotheek of zo’n afspraak aangeboden wordt, en maak een afspraak. Vraag bovendien na welke documenten (bv. medicatieschema of allergiepas) u naar de afspraak moet meebrengen.